مروری بر ویروس‌های خانواده کرونا (کروناویریده) در دامپزشکی

با توجه به اینکه این روزها عضو جدید خانواده کرونا در حال جولان بوده و گیتی‌شمول (پاندمیک) شده است، خانواده بزرگ دامپزشکی کشور به عنوان بخشی از کادر بهداشتی و درمانی، افزون بر نقش همیشگی و کنونی در پیشگیری و کنترل بیماری‌های مرتبط، در این شرایط در آگاهی‌رسانی همگانی نیز حایز نقش فعال و چشمگیری هستند. ازین رو، بر ماست تا مروری روزآمد بر دانسته‌های خود در این زمینه داشته باشیم. هدف و مجال این نوشتار، تدریس ویروس‌شناسی نیست و بسیار گزیده و گذرا، اطلاعات خود را درباره این خانواده چالش‌زا بازآوری و به روزآوری می‌کنیم.
خانواده کروناویریده، دربردارنده ویروس‌هایی با RNA  تک‌رشته‌ای و پوشینه‌دار هستند که 80 تا 220 نانومتر بوده و اغلب آن‌ها کروی شکل می‌باشند.
علت نام‌گذاری آنها به وجود برجستگی‌های تاج مانندی است که از پوشش خارجی آنها خارج شده و ظاهری شبیه به پرتوهای خورشید به آن می‌دهد.
از نظر اندازه، این خانواده ویروسی جزو ویروس‌های نسبتاً بزرگ است که در تصویر زیر می‌توانید با ویروس‌های دیگر مقایسه کنید.

خانواده کروناویریده شامل دو زیر خانواده است:
الف. کروناویرینه: شامل تعدادی از پاتوژن‌های پستانداران و پرندگان است که تعدادی از بیماری‌ها از جمله پنومونی، آنتریت، هپاتیت، آنسفالومیلیت، نفریت و دیگر اختلالات را ایجاد می‌کند.
عفونت‌های کروناویروسی و شبه کروناویروسی در خوک، گاو، اسب، شتر، گربه، سگ، جوندگان، پرندگان، خفاش‌ها، خرگوش، راسو، سمور و گونه‌هایی از حیات وحش توصیف شده است، هر چند بسیاری از عفونت‌های کروناویروسی به صورت تحت بالینی هستند.
ب. توروویرینه: شامل پاتوژن‌هایی در حیوانات آبزی و خشکی‌زی بوده و دربردارنده دو جنس توروویروس (برنه ویروس اسب و بردا ویروس گاو) و رافینی ویروس (ویروس بریم سفید در ماهی) می‌باشد.

زیر خانواده کروناویرینه بر پایه ویژگی‌های ژنتیکی و سرولوژیکی به 4 جنس تقسیم می‌شود:
1. آلفا کروناویروس: که شامل ویروس‌های زیر است:
- کروناویروس سگ
- کروناویروس گربه
- کروناویروس راسو و سمور
- کروناویروس‌های E 229 و HKU1 انسان
- ویروس گاستروانتریت واگیردار خوک
- کروناویروس تنفسی خوک
- ویروس اسهال اپیدمیک خوک
- و بسیاری از ویروس‌های یافت شده در خفاش‌ها
2. بتا کروناویروس: که خود به چهار گروه تقسیم می‌شود:
گروه A:
- ویروس هپاتیت موش خانگی
- کرونا ویروس موش صحرایی
- کروناویروس های گاو و اسب
- کروناویروس تنفسی سگ
- ویروس آنسفالومیلیت هماگلوتینه کننده خوک
- تعدادی از کروناویروس‌های انسان
گروه B:
- کرونا ویروس SARS انسان
- کرونا ویروس‌های گربه سیویت، سگ راکون و خفاش نعل اسبی
گروه C:
- کرونا ویروس MERS انسان و شتر
- کروناویروس‌های بسیار نزدیک به خفاش
گروه D:
- فقط شامل کرونوویروس‌های خفاش
3. گاما کروناویروس:
- ویروس برونشیت عفونی طیور
- کرونا ویروس بوقلمون (ویروس بیماری تاج آبی)
- و چندین ویروس طبقه‌بندی نشده از پرندگان وحشی و پستانداران دریایی مثل وال و دلفین
4. دلتا کروناویروس: که اخیراً شناسایی شده‌اند شامل:
- ویروس‌هایی از خوک‌ها و تعدادی از پرندگان وحشی و نیز ویروسی از گربه پلنگی آسیایی

اعتقاد بر این است که مهره‌داران خونگرم پروازکننده، میزبان‌های نهایی برای استخر ژنی کرونا ویروس هستند وکرونا ویروس‌های آلفا و بتا با خاستگاه خفاش و کروناویروس های گاما و دلتا دارای خاستگاه پرندگان می‌باشند.
ویروس‌های زیرخانواده توروویرینه با وجود داشتن شباهت بسیار زیاد، از نظر ژنتیکی با کروناویروس‌ها متفاوتند.
به هر روی، بسیاری از توروویروس ها هنوز کاملا شناخته و توصیف نشده‌اند.

«درخت فیلوژنیک 50 کرونا ویروس با توجه به توالی نوکلئوتیدی»
نویسنده :دکتر افشین ابراهیمی